Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) – τί είναι;

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μια διαταραχή με νευροβιολογική βάση που έχει ως έναρξη την παιδική ηλικία και συνεχίζει και στην ενήλικη ζωή του ατόμου αναλογικά πάντα με την παρέμβαση που έχει θα δεχθεί στο μεταξύ. Πρόκειται για μια διαταραχή που εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια, αν και υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που υποστηρίζουν ότι η συχνότητα εμφάνισης είναι ίδια ανάμεσα στο δύο φύλλα αλλά τα χαρακτηριστικά είναι πιο ήπια στα κορίτσια.

Η ΔΕΠΥ είναι κατά ένα μεγάλο ποσοστό κληρονομική καθώς αρκετά παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν στο περιβάλλον τους συγγενή με αυτή τη διαταραχή. Επίσης,  υπάρχουν μελέτες που τεκμηριώνουν ότι ο εγκέφαλος των παιδιών με ΔΕΠΥ παρουσιάζει διαφορές σε σχέση με παιδιών που δεν παρουσίαζαν την διαταραχή αυτή. Παράλληλα, η προωρότητα, οι καταχρήσεις των γονέων και το έντονο άγχος στη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να συμβάλουν στην εμφάνιση της διαταραχής. Παρ’ όλα αυτά, η  ακριβής αιτιολογία δεν έχει ακόμη καταστεί σαφής.

Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι οικογενειακοί παράγοντες όπως ασταθές οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να συμβάλλουν στην επιδείνωση της ΔΕΠΥ αλλά δεν την προκαλούν.

ΣΥΝΟΔΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΔΕΠΥ

Συνήθως η ΔΕΠΥ δεν εμφανίζεται μεμονωμένα αλλά συνυπάρχει με άλλες ψυχικές ή αναπτυξιακές διαταραχές.

 Οι  συχνότερες συνοδές δυσκολίες είναι οι εξής:

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΔΕΠΥ

 

Η ΔΕΠΥ γίνεται πιο αισθητή μεταξύ των 3-7 ετών όπου το παιδί εντάσσεται στο σχολικό πλαίσιο και καλείται να ανταπεξέλθει σε αυξημένες απαιτήσεις, να συμμορφωθεί σε κανόνες και να συγκεντρώσει την προσοχή. Στις ηλικίες αυτές όμως τα χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ όπως η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα θεωρούνται τόσο κοινά που συχνά δεν διαγιγνώσκεται η διαταραχή. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις τα προβλήματα που προκαλούνται από τη ΔΕΠΥ σε επίπεδο συμπεριφοράς, κοινωνικής προσαρμογής και σχολικής απόδοσης αποδίδονται σε άλλες συνοδές δυσκολίες και όχι στην ίδια τη διαταραχή. Έτσι η ΔΕΠΥ παραμένει αδιάγνωστη ή ενώ έχει διαγνωσθεί δεν πραγματοποιείται το ανάλογο θεραπευτικό πρόγραμμα για την αποκατάσταση της.

 

Τα κύρια συμπτώματα της ΔΕΠΥ, όπως ορίζονται από το DSM-IV, είναι η διάσπαση της προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα. Με βάση τα συμπτώματα που επικρατούν στα παιδιά σχολικής ηλικίας διακρίνουμε τρεις τύπους ΔΕΠΥ:

  1. Απρόσεκτος Τύπος:

Τα συνήθη χαρακτηριστικά του πρώτου τύπου είναι τα εξής:

  • Αποτυχία συγκέντρωσης προσοχής σε λεπτομέρειες, κάνει λάθη απροσεξίας στις δραστηριότητες της καθημερινότητας του
  • Διασπάται η προσοχή του κατά την διάρκεια δραστηριοτήτων από εξωτερικά ερεθίσματα
  • Δίνει την εντύπωση ότι δεν ακούει όταν του απευθύνονται
  • Δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες και δεν ολοκληρώσει δραστηριότητες
  • Δεν μπορεί να οργανώσει εργασίες που απαιτούν συστηματική πνευματική προσπάθεια ή τις αποφεύγει/ξεχνά να τις κάνει
  • Χάνει τα πράγματά που είναι απαραίτητα για αυτά που καλείται να κάνει
  • Είναι ανοργάνωτος

Ο απρόσεκτος τύπος παρουσιάζεται συχνά σε παιδιά σχολικής ηλικίας και ενδέχεται να μη γίνει αντιληπτός καθώς δεν συνυπάρχει με διασπαστική συμπεριφορά.

 

  1. Τύπος Παρορμητικότητας/Υπερκινητικότητας

Τα συνήθη χαρακτηριστικά του δεύτερου τύπου είναι τα εξής:

  • Κάνει νευρικές κινήσεις με τα χέρια του ή τα πόδια του ή στριφογυρίζει.
  • Δυσκολεύεται να παραμείνει στη θέση του ειδικότερα σε καταστάσεις που απαιτούν την παραμονή του στη θέση του (π.χ. το θρανίο)
  • Τρέχει ή σκαρφαλώνει σε στιγμές που δεν του επιτρέπεται
  • Αδυνατεί να παίξει ή να συμμετάσχει σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες με ηρεμία
  • Μιλά συνεχώς
  • Απαντά χωρίς να περιμένει να ολοκληρώσει την ερώτηση ο συνομιλητής του
  • Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του
  • Διακόπτει τους άλλους
  • Δεν σκέφτεται πριν αντιδράσει

Ο τύπος παρορμητικότητας/υπερκινητικότητας συναντάται πιο συχνά σε παιδιά μικρότερης ηλικίας που παρουσιάζουν έντονα υπερκινητική και παρορμητική συμπεριφορά.

 

  1. Συνδυασμένος τύπος:

Στον τύπο αυτόν παρουσιάζονται συμπτώματα απροσεξίας και υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας είναι δηλαδή ένας συνδυασμός των άλλων δύο τύπων.

 

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΕΠΥ

Παρά τα διαγνωστικά κριτήρια της ΔΕΠΥ η διάγνωσή της αποτελεί δύσκολο έργο λόγω των συνοδών διαταραχών και των συμπτωμάτων τους που συμπίπτουν με αυτή.

Δείτε στο παρακάτω video τις διαφορές μεταξύ ενός παιδιού με ΔΕΠΥ και ενός παιδιού χωρίς ΔΕΠΥ.

Πηγή video: My Little Villagers

Η κλινική της εικόνα ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο του ατόμου. Κατά την προσχολική ηλικία εκφράζεται με έντονη κινητικότητα, δυσκολία συμμετοχής σε ομαδικές δραστηριότητες και συμμόρφωσης στις υποδείξεις των ενηλίκων. Κατά την σχολική ηλικία εκφράζεται με παρορμητισμό, υπερκινητικότητα, απροσεξία, άρα και προβλήματα στο σχολικό πλαίσιο αλλά και συγκρουσιακή σχέση με τα άλλα παιδιά. Στην εφηβεία παραμένουν οι συγκρούσεις στο σχολείο και το σπίτι και εμφανίζεται παραβατικότητα ή συμπεριφορές που μπορεί να θέσουν το άτομο σε κίνδυνο.

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι όλα τα παιδιά σχεδόν, μεγαλώνοντας, μπορεί να εκδηλώσουν κάποια συμπτώματα απροσεξίας, υπερκινητικότητας ή παρορμητικότητας. Τα συμπτώματα θα πρέπει να ανησυχήσουν τους γονείς όταν η εκδήλωση τους  ξεπερνά τους έξι μήνες και παρατηρούνται τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο αλλά προκαλούν  και σημαντική δυσκολία στην ακαδημαϊκή απόδοση και την κοινωνική συναναστροφή του παιδιού.

Η επίσημη διάγνωση της ΔΕΠΥ γίνεται από αναπτυξιολόγο, παιδοψυχίατρο ή παιδονευρολόγο και περιλαμβάνει, εκτός της παρατήρησης του παιδιού και της λήψης ιστορικού από τους οικείους του,  τη συμπλήρωση ειδικών ερωτηματολογίων από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς αλλά και τη νευρολογική εκτίμηση του παιδιού ώστε να  αποκλειστούν τυχόν οργανικές αιτιολογίες.

Γενικά, το φάσμα των χαρακτηριστικών της ΔΕΠΥ είναι ευρύ και για τον λόγο αυτό κανένα παιδί με ΔΕΠΥ δεν μοιάζει με κάποιο άλλο. Μπορεί να υπάρχουν διακυμάνσεις στα συμπτώματα ακόμη και στο ίδιο παιδί κατά την διάρκεια της ημέρας.

Η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ είναι ιδιαιτέρως σημαντική για την πρόληψη των μακροχρόνιων επιδράσεων στην καθημερινή λειτουργικότητα και προσαρμογή του ατόμου στο σχολικό, οικογενειακό, κοινωνικό και μετέπειτα επαγγελματικό περιβάλλον.

Στις περιπτώσεις όπου η ΔΕΠΥ παραμένει αδιάγνωστη και δεν αντιμετωπίζεται παρατηρούνται τα εξής:

  • χαμηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις, δυσανάλογες με το γνωστικό δυναμικό του ατόμου
  • ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες, άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση
  • επιθετικότητα, παρεκκλίνουσα συμπεριφορά
  • δυσκολίες σε επαγγελματικό τομέα με περιορισμένες προοπτικές
  • κοινωνική απομόνωση λόγω μη αποδοχής από τους άλλους

 

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΠΥ

Η ΔΕΠΥ αποτελεί μια διαταραχή που δεν μπορεί να αποκατασταθεί πλήρως αλλά η πρώιμη διάγνωση της και η έγκαιρη και ολοκληρωμένη παρέμβαση της από την παιδική ηλικία βελτιώνει τα χαρακτηριστικά της και την ποιότητα ζωής του ατόμου.

Καθώς όπως προαναφέρθηκε η ΔΕΠΥ κατά κανόνα συνυπάρχει με άλλες διαταραχές η θεραπεία της είναι πολύπλευρη και πρέπει να αποτελείται από ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ψυχοθεραπείας, εργοθεραπείας, μαθησιακής αποκατάστασης και ψυχιατρικής παρέμβασης (κατά περιπτώσεις). Παράλληλα, είναι πολύ σημαντική και η εμπλοκή της οικογένειας στη θεραπεία.  

Σε περίπτωση που εντοπίζετε στο παιδί σας δυσκολίες ανάλογες με αυτές που προαναφέρθηκαν μπορείτε να απευθυνθείτε στο κέντρο μας στο Περιστέρι για περαιτέρω διερεύνηση.

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) – stirixisplus – ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ – ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ – ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ – ΑΘΗΝΑ