To Σύνδρομο Down είναι μια γενετική διαταραχή που αφορά το χρωμόσωμα 21, γι΄αυτό και εναλλακτικά ονομάζεται Τρισωμία 21. Είναι ένα εκ γενετής σύνδρομο και συνυπάρχει με παρεκκλίσεις στη σωματική διάπλαση, συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσώπου, ήπια έως μέτρια νοητική υστέρηση και παρεκκλίσεις στην ψυχοκοινωνική εξέλιξη.
Παρά τις όποιες ατομικές διαφορές, το γλωσσικό προφίλ των ατόμων με Σύνδρομο Down έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά γεγονός που μπορεί να σχετίζεται με δυσλειτουργίες στην ακοή, ανατομικές διαφορές στην στοματική κοιλότητα, τους μυς και τα νεύρα που αφορούν στην ομιλία, δυσκολίες στον συντονισμό των αρθρωτών, γνωστικά ελλείματα, κ.α. Σε γενικές γραμμές η κατανόηση της γλώσσας και οι κοινωνικές δεξιότητες είναι σε καλύτερο επίπεδο από την εκφραστική ικανότητα των ατόμων με σύνδρομο Down. Δυσκολίες όμως, εμφανίζονται σε όλους τους τομείς του λόγου: φωνολογία, λεξιλόγιο, συντακτικό και πραγματολογία, οι οποίες ενδέχεται να επηρεάσουν και την μαθησιακή πορεία. Για τον λόγο αυτόν, είναι σημαντική η πρώιμη παρέμβαση καθώς η θεραπεία μπορεί να ξεκινήσει ήδη από την μη λεκτική επικοινωνία. Στόχος της παρέμβασης είναι να βελτιωθεί η επικοινωνία, η ακαδημαϊκή πορεία, καθώς και ο κοινωνικός και επαγγελματικός τομέας (ASHA, 2005).
Φωνολογία
Τόσο στην προσχολική όσο και στην σχολική ηλικία είναι σύνηθες να εμφανίζονται φωνολογικά λάθη στα παιδιά με σύνδρομο Down. Γενικότερα, έχει παρατηρηθεί ότι ο λόγος τους είναι περισσότερο ακατάληπτος συγκριτικά με παιδιά της ίδιας νοητικής ηλικίας, ενώ σχεδόν σε όλα τα άτομα με σύνδρομο Down η ομιλία ίσως είναι κάποιες στιγμές ακατάληπτη (Kumin, 1994).
Λεξιλόγιο
Το εκφραστικό λεξιλόγιο καθώς και η παραγωγή των πρώτων λέξεων των παιδιών με σύνδρομο Down, εμφανίζουν καθυστέρηση σε σχέση με παιδιά της ίδιας ηλικίας. Επιπλέον τα παιδιά και τα νεαρά άτομα με σύνδρομο Down φαίνεται να εκφράζονται με πιο περιορισμένο λεξιλόγιο τόσο σε αφηγήσεις όσο και σε συζητήσεις.
Σύνταξη
Αρκετές έρευνες έχουν καταδείξει ότι το συντακτικό επηρεάζεται περισσότερο από το λεξιλόγιο στα άτομα με σύνδρομο Down, τόσο σε αντιληπτικό όσο και σε εκφραστικό επίπεδο (Abbeduto et al. 2003, Berglund & Eriksson 2000, Chapman et al. 1991, Laws & Bishop 2003, Berglund et al. 2001). Η παραγωγή φράσεων με δύο λέξεις εμφανίζεται επίσης καθυστερημένα στα παιδιά με σύνδρομο Down, ενώ ακόμα και μεγαλώνοντας χρησιμοποιούν μικρότερες και πιο απλοποιημένες προτάσεις.
Πραγματολογία
Τα παιδιά με σύνδρομο Down έχουν καλές επιδόσεις όσον αφορά τον τομέα της πραγματολογίας. Ενώ σχολιάζουν , απαντούν σε ερωτήσεις, εμπλέκονται σε διάλογο, παραμένουν εντός θέματος και η αφήγηση τους μπορεί να είναι επαρκής (ιδιαίτερα εάν ενισχύεται και από οπτικά βοηθήματα), ενδέχεται να εμφανιστεί δυσκολία στην έναρξη και την ανάπτυξη ενός θέματος συζήτησης καθώς και σε κάποιες πτυχές των αφηγήσεων τους.
Όπως γίνεται φανερό από τα παραπάνω, είναι πολύ σημαντική η πρώιμη παρέμβαση σε παιδιά με σύνδρομο Down, προκειμένου να γίνει ο εντοπισμός των δυσκολιών και η κατάλληλη παρέμβαση, για να έχει το παιδί όσο το δυνατόν καλύτερα εφόδια για την προσχολική και την σχολική του ζωή. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι κάποια από τα παιδιά με σύνδρομο Down φοιτούν σε γενικό σχολείο ενώ άλλα αποφοιτούν από την δευτεροβάθμια ακόμη και από την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Λαμβάνοντας υπόψιν τις δυσκολίες αλλά και τις δυνατότητες κάθε παιδιού, την ηλικία και το γλωσσικό προφίλ, ο λογοθεραπευτής μπορεί να προσδιορίσει ένα εξατομικευμένο λογοθεραπευτικό πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις ανάγκες του παιδιού με σύνδρομο Down προκειμένου να επωφεληθεί το μέγιστο από την θεραπεία.
Ενδεικτικοί στόχοι της λογοθεραπευτικής παρέμβασης:
- Εμπλουτισμός του λεξιλογίου
- Ενδυνάμωση των αρθρωτών
- Βελτίωση της καταληπτότητας της ομιλίας
- Ακουστική διάκριση φωνημάτων
- Ενίσχυση της φωνολογικής ενημερότητας
- Ενίσχυση της εργαζόμενης μνήμης
- Εμπλουτισμός της συντακτικής δομής
- Εμπλουτισμός αφήγησης
Ποντίκη Μάρθα
Λογοθεραπεύτρια